Bazı doğal olarak oluşan kimyasallar (endobiyotikler), çevrede aşırı konsantrasyonlarda bulunduğunda ksenobiyotik haline geliyorlar. “Ksenobiyotikler”deki “kseno”, misafir, arkadaş veya yabancı anlamına gelen Yunanca xenos kelimesinden geliyor.
Ksenobiyotikler çoğunlukla insan faaliyetleri ile üretiliyor. Son dönemde yaşam ortamı ile etkileşime girme yetenekleri nedeniyle kamuoyunda farkındalık yaratıyorlar. Bazı organizmalar onları savunma sistemlerinin bir parçası olarak da oluşturuyorlar. Örneğin mikotoksinler, bakteriyel ve bitkisel toksinler gibi.
Ksenobiyotikler her yerde mevcut olduklarından çağdaş insanın ksenobiyotiklere maruz kalması kaçınılmaz bir durum. Bazı ksenobiyotiklere maruz kalma, insan sağlığı üzerindeki beklenen yararlı etkileri (örneğin ilaçlar, antibiyotikler, antioksidanlar gibi diyet takviyeleri, vb.) nedeniyle isteğe bağlı.
Ksenobiyotiklerin dezavantajlarıKsenobiyotik maddeler, çok sayıda oldukları için kanalizasyon arıtma sistemleri için bir sorun teşkil ediyor. İlerleyen dönemlerde her bir ksenobiyotiğin, nasıl ortadan kaldırılacağı konusunda kendi problemlerini sunması bekleniyor.
Bazı ksenobiyotik maddeler bozunmaya karşı dirençli. Poliklorlu bifeniller (PCB’ler), polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH’lar) ve trikloretilen (TCE) gibi ksenobiyotikler, inatçı özellikleri nedeniyle çevrede birikiyorlar. Bu maddelerin toksisiteleri ve birikimleri nedeniyle çevresel bir endişe yaratıyor. Bu durum, insan sağlığını etkileme potansiyeline sahip biyolojik sistemlerin yanı sıra özellikle yer altı ortamında ve su kaynaklarında meydana geliyor.
Ksenobiyotik metabolizmasıVücut, ksenobiyotikleri özel geliştirdiği bir metabolizma sistemiyle ile uzaklaştırıyor. Bu, ksenobiyotiklerin devre dışı bırakılması ve salgılanmasından oluşuyor. Bu işlem çoğunlukla karaciğerde gerçekleşiyor. Hepatik enzimler, ksenobiyotikleri önce aktive ederek ve ardından aktif sekonder metaboliti glukuronik asit, sülfürik asit veya glutatyon ile konjuge ederek safra veya idrar ile vücut dışına uzaklaştırıyor.
Ksenobiyotik metabolizmasında yer alan bir grup enzimin bir örneği, hepatik mikrozomal sitokrom P450′. Ksenobiyotikleri metabolize eden bu enzimler, ilaçların parçalanmasından sorumlu oldukları için ilaç endüstrisi için çok önemli yer teşkil ediyorlar.

Read More