DSÖ’ye göre Avrupa’da yılda 2.7 milyon ölüm sadece dört büyük ticari ürünle bağlantılı, bunlar aşırı işlenmiş gıda (İng. Ultra processed foods, UPF), alkol, tütün ve fosil yakıt. Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre bu ürünler, tamamen ya da kısmen Avrupa’nın 53 ülkesinde her gün yaklaşık 7.500 kişinin ölümüne neden oluyor.
Küresel düzeyde ise tahminler çok daha yüksek: yılda 19 milyon ölüm ya da tüm ölümlerin %34’ü.
DSÖ yeni yayınladığı bir raporda bu ürünleri sağlıksız beslenme ve obezite gibi risk faktörlerine bağlıyor ve bunların da kanser, kardiyovasküler ve kronik solunum yolu hastalıkları ve diyabet gibi bulaşıcı olmayan hastalıklara (BOH) yakalanma olasılığını arttırdığını belirtiyor.
Aşırı işlenmiş gıdaların bulaşıcı olmayan hastalıklarla bağlantısı ne?Sağlıksız diyetlere odaklanan BM kuruluşu, DSÖ Avrupa Bölgesi’nde ticari ürün ve uygulamalara atfedilen tüm ölümlerin %1,06’sının işlenmiş et, %2,27’sinin sodyum, %0,14’ünün şekerli içecekler ve %0,05’inin trans yağ asitleri içeren diyetlerle bağlantılı olduğunu tahmin etti.
DSÖ, UPF tüketimi de dahil olmak üzere kötü beslenme ile bulaşıcı olmayan hastalıklar arasındaki bağlantıları vurgulayan ilk kuruluş değil. UPF üzerine bugüne kadar yapılan en büyük çalışmanın sonuçları bu yılın başlarında ortaya çıktı ve UPF tüketiminin özellikle kardiyometabolik, yaygın ruhsal bozukluk ve ölüm sonuçları olmak üzere daha yüksek olumsuz sağlık sonuçları riskiyle bağlantılı olduğu öne sürüldü.
Ancak DSÖ’nün raporunun amacı sadece endüstri ile bulaşıcı olmayan hastalıklar arasındaki bağlantıları vurgulamak değil. BM kuruluşu aynı zamanda ticari endüstrinin zararlı etkisi konusunda politika yapıcıların farkındalığını arttırmak ve politika ortamını bu etkiden kurtarmak için harekete geçmek istiyor.
Üreticilerin görüşü ne?Gıda ve içecek üreticileri ise rapor bulgularını yanıltıcı olarak nitelendiriyor ve DSÖ’nün görüşüne itiraz ediyor.
Avrupa’daki gıda ve içecek üreticilerini temsil eden bir ticaret birliği olan FoodDrinkEurope’un (FDE) bilim direktörü Rebecca Fernández, “İşlenmiş gıdaların tüketimini tütün ve fosil yakıt endüstrileriyle ilişkilendirmek sorumsuzca ve son derece yanıltıcıdır. Hepimizin gıdaya ihtiyacı var ve hepimizin işlenmiş gıdaya da ihtiyacı var” diye konuştu.
FDE’nin en büyük endişesi, WHO raporunun ultra işlenmiş gıdalar konusunda üzerinde uzlaşılmış bir tanım olmadığını kabul etmemesi. UPF’nin sağlık üzerindeki etkisi konusunda da bir fikir birliği bulunmuyor.
Bu görüş, aşırı işlenmiş gıdaları (ekmek veya kahvaltılık tahıllar hariç) multimorbidite (çok sebepli ölüm) ile ilişkilendiren 2023 tarihli bir çalışma tarafından ortaya konuyor. UPF tanımının ortaya atıldığı Nova sistemini eleştirenler, bu sınıflandırmanın kapsamının çok geniş olduğunu ve tüm ultra işlenmiş gıdaların (örneğin paketlenmiş ekmek ve kahvaltılık tahıllar) sağlıksız olmadığını iddia ediyor.
FDE’den Fernández, bir ürünün sağlıklı olup olmadığının işleme derecesinden ziyade besleyici bileşenlerine bağlı olması gerektiğini vurguluyor.
DSÖ tarafından yayınlanan raporu buraya tıklayarak okuyabilirsiniz.
 

Read More